Van deze route zijn gps-tracks te downloaden. Hier een zip-bestand met van elke dag een losse gps-track of hier een zip-bestand met een samengestelde gps-track in gdb-formaat voor Garmin apparaten die meer dan 500 punten per track kunnen lezen (te openen met Basecamp of Mapsource).

Een verslag van het eerste deel van de tocht, tot Shköder (aan de grens van Albanië en Montenegro), volgt hieronder. Het tweede deel van de tocht, door Montenegro, Bosnië en Kroatië, wordt hier beschreven.

Op de dag van vertrek boemelen we eerst van Leiden via Venlo richting Düsseldorf. Gewoonlijk vertrekt daar een nachttrein naar Innsbruck, maar we weten dat deze vandaag pas in Keulen begint. Dat is om 9 uur 's avonds. Hoewel het Koningsdag is, hebben we geen last van vertragingen, waardoor we halverwege de middag al in Neuss zijn. Daar stappen we uit om de laatste 45 km naar Keulen te fietsen.

We nemen een rustige route waar je niets merkt van het drukke Rijndal in het oosten en de bruinkoolgroeves in het westen. Vogels tsjilpen en bomen staan al vol in blad. Links knalt het gele koolzaad uit de grond en rechts liggen aspergebedden onder een dekentje van landbouwplastic.

Er volgt een zwoele avond met dampende asperges en koele Riesling op een terras in een park, dichtbij het Keulse hauptbahnhof. Dan volgen de vertrouwde nachttreinrituelen: op de wagenstandanzeiger checken waar de fietswagon zal staan, fietsen de trein inwurmen en aan een haak hangen, met tent en tassen naar de juiste couchette zeulen, de deur vergrendelen en dan lekker wegdromen in de geest van de Orient Express.

's ochtends vroeg arriveren we in München. Enkele jaren terug, toen Deutsche Bahn nog nachttreinen uit Amsterdam liet vertrekken, moest je hier overstappen. De huidige nachttrein wordt gerund door de Oostenrijkse ÖBB en vertrekt helaas niet meer uit Amsterdam, maar rijdt wel door naar Innsbruck. Dus kunnen we nu uitslapen en lekker lang ontbijten. Toch rijden we niet helemaal door naar Innsbruck, want dat kennen we al: een grote stad met een sfeerloos station. In plaats daarvan stappen we uit in Kufstein, een klein oud stadje met een burcht. Perfect om twee uur overstaptijd mee te vullen. Een paar honderd meter van het station is een mooi plein met terrassen. We zijn precies op tijd: het eerste zonovergoten terras gaat net open en de touringcars vol toeristen zijn nog niet gearriveerd.

Zodra de tent staat, lopen we naar het strand om wat te eten. Bij de derde strandtent wordt ons duidelijk dat Italiaanse strandtenten anders georganiseerd zijn dan Nederlandse. Ze zien er kaal en sfeerloos uit en iedereen gaat hier op een zonnige lenteavond binnen zitten. Anders dan Italiaanse geboortecijfers doen vermoeden, wemelt het hier van de jonge gezinnen. Kinderen zijn hier nog luidruchtiger dan hun ouders, terwijl de akoustiek belabberd is. Bovendien zijn we nergens welkom zonder reservering. Gelukkig is er bij de strandopgang nog een eettent met een terras, waar het eten prima is en we elkaar ook nog kunnen verstaan.

We boemelen het laatste stuk naar Ancona. Fietsen is vandaag geen optie, omdat de kortste afstand 87 km bedraagt en de kustweg, zeker dit weekend, veel te druk is.
Ancona is ook niet de beroerdste plek om op een veerboot te wachten. Eerst drinken we cappuccino bij een eenvoudig café in de binnenstad.

Om negen uur zijn we in de haven van Igoumenitsa. We fietsen de kade op en maken kennis met ons eerste Griekse dorp. Architectonische misbaksels, onafgebouwde huizen en braakliggende percelen vullen het decor, maar in de middenberm van de dorpsstraat ligt wel een mooi nieuw fietspad. Ook de cappuccino keuren we goed. Zodra we brood hebben gekocht, willen we hier geen minuut langer blijven en fietsen we langs binnenweggetjes tussen olijfgaarden de bewoonde wereld uit.

Over de oude hoofdweg klimmen we geleidelijk het binnenland in. In plaats van kilometerpaaltjes staan hier om de zoveel honderd meter wegkapelletjes in de berm. Daarin liggen vaak bidprentjes, kaarsen of olielampjes en flesjes met water.

Om acht uur beginnen we gelijk aan het klimmen van de eerste 500 hoogtemeters. De ochtendkoelte is meer dan welkom bij de steile stukken in het begin. Later is het klimregime milder, maar worden de schaduwen van bomen en struiken snel korter. Om tien uur zijn we boven en snakken we naar cappuccino met appeltaart. Er is in ieder geval een bar met een schaduwrijk terras, gerund door een dame op leeftijd. Cappuccino maken is voor haar geen optie en de drankjes die de stamgasten hier nu naar binnen gieten, zouden funest zijn voor onze fietsconditie, maar een paar kopjes sterke koffiedrab voldoen ook. Voor de pizzabroodjes die we krijgen nadat Corrie het Griekse woord voor 'taart' heeft opgezocht, vinden het nog wel een beetje vroeg. Gelukkig is het geen probleem als we een paar snickers uit onze tas halen. En die pizzabroodjes nemen we mee voor de lunch.

De verlaten weg die we volgen, toont sporen van een onrustige aardkorst, erosie en achterstallig onderhoud.

Het is heter en zonniger dan gisteren. Halverwege de middag wordt het fietsen een uitputtingsslag. Ik had gedacht dat we de camping van Ioannina nog wel zouden bereiken, maar voor een tweede fietsdag is dat een paar heuvelruggen te ver. We hebben al dik 1000 meter geklommen en zelfs op de koelste plekken is het warmer dan 30 graden. Op zoek naar een koele picknickplek, maar bij gebrek aan een weiland met schaduw, stoppen we uiteindelijk bij een grote boom waarvan de schaduw op een grindweg valt. Daar rollen we een karrimatje (dat we altijd meenemen voor als er een opblaasmatje lek zou raken) uit onder de boom en liggen we minstens een uur voor pampus.

Aan het eind van de middag koelen we af bij een een camperveldje met een bar waar luide feestmuziek naar buiten schalt. We bestellen wat kouds en voordat we ook maar iets kunnen zeggen, staat er ook een bak met vers gegrilde stukjes vlees op ons tafeltje. Even overwegen we om hier gelijk onze tent maar op te zetten, al zijn er geen douches, maar dan vindt Corrie op haar smartphone nog een 'art hotel' met voortreffelijke beoordelingen van gasten; slechts een paar kilometer verderop, met uitzicht op het Theater van Dodóni. Die gasten blijken gelijk te hebben. Dankzij een fijne douche, lekker eten uit de streek en een comfortabel bed knappen we na een zware dag weer helemaal op.

De vrouw die het hotel runt, vraagt naar onze reisplannen.
"Verder door het noorden van Griekenland, en dan naar Macedonië", vertelt Corrie.
"Macedonië? Dat is een Griekse provincie. Of bedoel je Skopje", vraagt de vrouw. Op de kaart wijzen we aan waar we heen willen.
"Ja, dat is Skopje, niet Macedonië. Dat zeg ik niet omdat ik Grieks ben hoor, maar buitenlanders kennen de historische feiten niet."
We zwijgen begripvol. Dit is de Balkan, waar de meest gastvrije mensen van Europa wonen, maar ook in menig schuurtje een kalashnikov bewaard wordt. Over historische grenzen, namen en claims kun je hier beter geen discussie beginnen.

Het Theater van Dodóni werd in de derde eeuw voor Chr. gebouwd door koning Pyrrhus van Epirus (wiens naam nog altijd voortleeft in de term 'Pyrrhusoverwinning'). Op deze plek lag toen een complete stad met een akropolis, marktplein, stadhuis en verschillende tempels. Een paar duizend jaar eerder was hier al een orakel, dat bestond uit een heilige eikenboom, omringd door een kring van bronzen ketels.
Het theater was met een capaciteit van 17 duizend toeschouwers een van de grootste in Griekenland.
In 167 voor Chr. werd het theater door de Romeinen voor een groot deel verwoest. Later verbouwde keizer Augustus het tot een arena voor dierengevechten. Na de opkomst van het christendom en het stichten van het nabijgelegen Ioannina raakte Dodóni in verval. Keizer Theodosius I, die een fanatiek bestrijder was van voor-christelijke praktijken, liet de heilige eik rooien en de wortels ervan verwijderen (de Taliban en IS zijn niet uniek in het opblazen van monumenten die bij niet hun geloof passen). Na een plundertocht van de Goten en een zware aardbeving was er van de stad niet veel meer over. Pas in 1875 werd Dodóni opnieuw ontdekt en opgegraven.

In de hete middaguren gaan we naar het aangenaam koele zilversmederijmuseum in de 17e eeuwse citadel, die door de Turken gebouwd is. Ook de moskee die hier staat, getuigt van de eeuwenlange Ottomaanse overheersing. In 1431 namen de Turken Ioannina in om er tot 1913 te blijven. Aanvankelijk bleef Ioannina een welvarende stad met een universiteit en een groot aantal zilversmeden.

De hittegolf is voorbij. Daar ben ik erg blij mee, want vanmiddag staat er weer een halve Alpenpas aan klimmetjes op het menu. 's Ochtends vliegen we met een stormachtige wind in de rug vooruit. Ook nu lukt het goed om drukke wegen te omzeilen. Zelfs een schildpad maakt hier kans om heelhuids de overkant van de weg te bereiken.

Na een lange klim, waarbij een zwerfhond de hele tijd met ons meeloopt, bereiken we het bergdorpje Monodendri. Daar stallen we de fietsen in een hotel en gaan we te voet over een mooi wandelpad naar een uitkijkpunt aan de rand van de Vikoskloof. Daar priemt de zon nog eenmaal heel kort door de wolken. Zodra we terug zijn in het dorp begint het te regenen.

Wanneer we helemaal beneden zijn, fietst Corrie rechtuit waar de gps-track rechtsaf gaat.
"Je rijdt verkeerd!", roep ik.
"Maar de weg gaat rechtdoor."
Daar heeft ze gelijk in. Gelukkig herinner ik me opeens weer waarom ik de route hier off road laat gaan. "Hier gaan we nog iets moois zien!"
We slaan een bospad in en vijf minuten later hebben we een perfecte picknick op een idyllische plek bij een oude brug, die hier in de 19e eeuw gebouwd is op de plek waar eerder een brug uit de Byzantijnse tijd heeft gestaan.

Bij de Griekse grenspost wapperen we even met onze paspoorten en mogen we gelijk doorfietsen. Over een moderne brug rijden we Albanië binnen tot aan de slagboom van de Albanese douane. Daar moeten we een tijdje wachten tot een douanier onze paspoorten inneemt, plaats neemt achter een pc en begint te typen.
"De volgende keer zal het sneller gaan", zegt hij, "Want dan zitten jullie al in het systeem."
Op de ramen hangen grote posters die waarschuwen tegen corruptie. Ik zou hier graag een foto willen maken, maar op deze plek lijkt me dat niet zo slim. Albanië was tot 1992 het Noord-Korea van Europa en de paranoia in de hoofden van de mensen met uniformen verdwijnt meestal niet direct na een wisseling van regime.

Even later mogen we verder fietsen en slaan we rechtsaf de weg naar Leskovik in. Er staan gloednieuwe borden, maar na een paar honderd meter gaat het asfalt al over in grind. Het enige verkeer is een jongen met wat geiten. Even later fietsen we weer op asfalt en begint de weg te stijgen. Over de 13 km naar Leskovik doen we tweeëneenhalf uur. Een paar kilometer voor het stadje hoor ik getik van hoeven dichterbij komen. Een oude man op een ezeltje haalt ons langzaam in. Zodra de ezel stopt om water te drinken bij een beekje, halen we ze weer in, maar al snel hoor ik het hoevengetik weer naderen.
"Bye bye!" roept de man lachend met zijn tandeloze mond, terwijl hij ons weer inhaalt om even later in een wijngaard te verdwijnen. Ik hoop dat het ezeltje een mooie beloning krijgt voor deze glansrijke overwinning op een paar ouderwetse treuzelfietsen.

Dan verschijnen de eerste bouwsels van Leskovik. Nou ja, wat ervan over is...

We zijn blij dat we gisteren niet hebben geprobeerd om Ersekë te bereiken. De weg wordt namelijk een stuk slechter. Op een aantal plekken is een haarspeldbocht in de oude asfaltweg meters diep weggezakt en moeten we gebruik maken van een veel steilere inkorting, waarvan het wegdek bij elke wolkbreuk met een verse laag puin bedekt wordt.

Langs de weg staat een van de 700.000 bunkers die Enver Hoxha heeft laten bouwen om een invasie tegen te houden. Dit kostte uiteindelijk meer dan twee keer zoveel als de bouw van de Maginotlinie in het oosten van Frankrijk en was even nutteloos. Deze bunkers lijken ook wat minder bestand tegen betonrot dan die van de Atlantikwall.

Later treffen een groot oorlogsmonument aan. Op een marmeren plaat staat tekst en uitleg in het Albanees. Ik denk dat het om een aanslag op een Duits konvooi gaat, dat hier in juli 1943 op weg was naar Griekenland. Als represaille voor deze aanslag hebben de Duitsers daarna een bloedbad aangericht in het dorpje Borovë.

Een uur later doemt er bij het nietige plaatsje Taç i Sipërm een gloednieuw gebouw op, in een neobelgische stijl die op de Balkan erg in trek is. Vaak blijft het bij een voor West-Europese maatstaven onvoltooid bouwwerk van grijze prefabstenen, maar hier had de eigenaar genoeg geld en doorzettingsvermogen om er een grote pistachetaart van te maken. Het blijkt een restaurant te zijn, dus stoppen we hier voor een tweede koffieronde en een maaltijdsalade. Zoiets duurt altijd langer dan een simpele picknick, zodat het half drie is tegen de tijd dat we Ersekë bereikt hebben.

Na een kwartiertje schuilen lijkt het onweer voorbij. Regenen doet het nog wel, maar dat overleven we wel. We zijn al bijna op de top.
Tot onze verrassing is de top een stukje verlaagd. Er ligt nu een gloednieuwe, brede en diep ingegraven asfaltweg die de oude afdaling met talloze haarspeldbochten gaat vervangen. Dat scheelt ons een hoop remmen en bijsturen. Met 35 km/uur scheuren we naar beneden. Alleen voor een overstekende kudde vee moeten we even stoppen.

We naderen het Grote Prespameer, dat in drie landen ligt: het grootste stuk in Macedonië en twee kleinere stukken in Albanië en Griekenland. Er is hier maar één grensovergang, tussen Albanië en Macedonië. De weg tussen de Macedonische- en de Griekse oever is al jarenlang gesloten en zal pas open gaan wanneer Griekenland en Macedonië definitief een akkoord hebben bereikt over de landsnaam van wat in officiële stukken nu nog Fyrom heet (Former Yugoslavian Republic of Macedonia). Tussen het Griekse en Albanese deel ligt alleen een geitenpad. Er is ook een Klein Prespameer, dat helemaal op Grieks grondgebied ligt.
In het Albanische stuk waar we nu fietsen, zijn de wegwijzers en plaatsnaamborden tweetalig. Onder de Albanese naam in latijns schrift staat de Macedonische naam in cyrillisch schrift. Op de Balkan wemelt het van dit soort Voerstreken.

Dan zien we het blauwe water van het Grote Prespameer verschijnen. Corrie pakt haar verrekijker en ziet gelijk een roze pelikaan. Ook de kroeskoppelikaan, grote zilverreiger, dwergaalscholver en steenarend komen hier voor.

Honderd meter staat een tractor te glimmen naast een berg aangeharkt afval. De voorbereidingen voor het nieuwe seizoen zijn blijkbaar al in gang gezet.

Koffie moeten we vandaag zelf zetten. Inmiddels is het ook gaan regenen. Onder een lage boom vinden we nog een smal strookje droog asfalt waar we op gaan zitten.

Na de koffie blijft het nog een tijdje regenen, maar bovenop de pas klaart het op en zien we de bergtoppen verschijnen.

Tijdens de afdaling hebben we een spectaculair uitzicht op het Meer van Ohrid.

Boven het water komt een nieuw regenfront onze kant op.

Ohrid heeft een hele oude binnenstad, die op de werelderfgoedlijst van Unesco staat. Cruiseschepen kunnen hier niet komen en er is ook geen groot vliegveld in de buurt, dus je struikelt hier nog niet over de selfie sticks. De fietsen laten we in het hotel staan. Eerst gaan we op ons gemak koffie drinken en het een en ander bekijken. Zoals de middeleeuwse fresco's in de Sophiakerk.

We stoppen bij een bankje om te onderzoeken waar we het best kunnen overnachten. Corrie opent de reisgids op haar e-reader (In ons geval 'Macedonia' van Bradt, die wat meer diepgang heeft dan vergelijkbare gidsen van Lonely Planet of de ANWB).
Opeens worden we door twee mensen in het Engels begroet.
"O shit", denken we. "Die willen natuurlijk weer een nice room for little money aan ons verhuren." Tot nu toe is dat steeds het geval geweest wanneer mensen ons hier aanspraken, al is het nog niet zo erg als het in India kan zijn ("Hello my friend, how are you?" etc. etc., om dan twee minuten later to the point te komen: "My room is bigger and cheaper than hotels in Lonely Planet".)
Met tegenzin groet ik terug en beantwoord ik de vraag waar we vandaan komen. Dan blijken zij ook uit Nederland te komen en hier rond te fietsen. Nu pas zie ik een stukje verderop hun fietsen staan.
Ze vertellen dat ze in een dorpje hier in de buurt voor 20 euro een kamer hebben gevonden. Ik wissel nog wat ervaringen met ze uit terwijl Corrie, die nog steeds naast me op het bankje zit, met haar hoofd de andere kant op volledig gefocust blijft op haar e-reader. Vijf minuten later gaan de fietsers weer verder.
"Ze zullen jou vast niet erg gezellig hebben gevonden", grijns ik tegen Corrie.
"Nee, sorry, maar mijn hoofd staat er ook helemaal niet naar. Ik wil zo snel mogelijk een fatsoenlijke hotelkamer in dit stomme oord vinden."
Ik kijk nog even naar de donkere lucht en voel nu ook enige urgentie. Binnen een half uur gaat het hier keihard regenen. We zoeken snel een terras met wifi om booking.com te raadplegen. (Voor internet hebben we sinds gisteren wifi nodig, omdat de Albanese telefoonkaart op mijn iPad hier niet meer werkt en internetten met het Nederlandse abonnement op Corries smartphone buiten de EU peperduur is.) Onder een web van telefoonkabels scheuren we door de straten van Struga. De eerste spetters vallen al op de grond wanneer we arriveren bij het hotel dat Corrie had gevonden.

Tot nu toe volgen we een gele weg op de Open Fiets Map. Bij Strezimir splitst deze zich in twee witte wegen. De weg die hier naar rechts buigt, moet na 2 km doodlopen bij een huis. De andere weg klimt met enkele haarspeldbochten de Kosovaarse grens over.

Strezimir blijkt te bestaan uit twee roestige, verlaten wooncontainers van de grenspolitie en een half weggespoelde brug. Er staan nergens versperringen of borden.
We krijgen de indruk dat hier al langere tijd niemand is geweest. Op deze website is te lezen: One border crossing, between Rastelica in Kosovo and Strezimir in Macedonia is, officially, for locals only. I's only open from May through September due to weather.
Als dit de grenspost is, is die blijkbaar nog dicht. Misschien moeten we daar wel blij mee zijn, want wij zijn strict genomen geen 'locals'. We slepen de fietsen langs de kapotte brug en vervolgen onze route.

Tegen tweeën bereiken we Kosovo. Een betonnen paal markeert de grens. Ook hier staan geen borden of versperringen.

Op 1900 m hoogte liggen nog wat sneeuwvelden. We doen hier hetzelfde wat we op de Noorse Rallarvegen deden: eerst de tassen wegbrengen en het spoor verkennen, daarna de fietsen halen. Met een onbepakte fiets kom je makkelijker door de papsneeuw.

Corrie heeft ervoor gekozen om met vier niet al te volle tassen te rijden. Dat vindt ze fijner fietsen. En ze houdt me toch wel bij, want als ze fit is, klimt ze sneller dan ik. (Ik ben er aan gewend dat bijna iedereen me inhaalt tijdens een klim, zowel met fietsen als met wandelen. Door alleen met achtertasssen te fietsen, bespaar ik nu wel een paar kilo. Ook handig bij een sneeuwveld als dit, of wanneer we in een hotel zonder lift een kamer op de derde verdieping hebben).

Achter ons komt de hoogste berg van Macedonië en Albanië uit de wolken, de 2764 m hoge Korab.

Voor ons zien we Restelicë in de diepte liggen.

Tijdens de afdaling rijden we langs een muur van sneeuw.

Dan komt het beloofde asfalt. In een bocht komen we de twee mannen weer tegen bij een bron, waar ze hun jerrycans vullen.
"Dit water is beter dan kraanwater", vertelt de Kosovaar. "Ook het voedsel dat je hier kunt krijgen, is lekkerder en natuurlijker dan wat er in de supermarkt ligt. Geen conserveermiddelen, geen kleurstoffen, maar puur natuur. Alles bio."
Hij haalt wat snoepgoed uit een zakje en deelt het aan ons uit.
"Kennen jullie dit?"
"Ja, dat is baklava", zegt Corrie.
"Baklava uit deze streek, zonder toevoegingen. Alles bio!", benadrukt de man nog eens, terwijl hij de plastic zak achteloos op de grond gooit.

Nu komt Restelicë snel dichterbij. In het dal zien we dicht op elkaar gebouwde huizen, waarboven twee paar minaretten hoog uitrijzen.

Met piepende remmen komen we tot stilstand in het dorp. Mannen op ronkende minitrekkers, vrouwen met aangelijnde koeien en meisjes met of zonder hoofddoeken kijken verbaasd op. Wanneer Corrie een oudere man vraagt of hij hotel Doša kent, lijkt hij haar niet te begrijpen. Bij een andere man heeft ze meer succes.
"Folge mir", zegt hij. Door een wirwar van hellende straatjes volgen we de man, die bij ieder café trots laat zien dat hij twee vakantiefietsers heeft geadopteerd.
"Turist, turist", horen we meer dan eens rondbazuinen.

De gids vraagt of we kinderen hebben, waarop Corrie ontkennend antwoord. Dan slaakt hij een droevig "Aaaach..." uit en kijkt hij ons aan met een mengeling van ontzetting en erbarmen.
"In Nederland maken veel vrouwen andere keuzes", probeert Corrie uit te leggen. Ik denk niet dat de man er veel van begrijpt, al verraadt zijn redelijk goede Duits dat hij meer van de wereld heeft gezien dan dit dorp. Het zou me niet verbazen als zijn waarden en normen niet eens zoveel anders zijn dan die van mijn ouders waren.
Ik kijk om me heen en zie veel jonge mensen rondlopen, die zich snel voort zullen moeten planten om hier aan de norm te voldoen. Wel zullen de meesten van hen hun geluk wat verder van huis moeten zoeken, anders wordt het wel erg vol in dit nauwe dal tussen hoge bergen. Dat is misschien wel het grootste verschil met Urk, het kinderrijkste dorp van Nederland, dat nog een tijdje uit kan dijen in de ruime Noordoostpolder. Al hoeven ze in Restelicë niet beducht te zijn voor een stijgende zeespiegel.

Onze gids haalt een oude man met een Turks hoedje uit een café. Wij kunnen hem niet verstaan, maar begrijpen dat dit meneer Doša moet zijn. Hij brengt ons naar een huis, waar we de fietsen kunnen stallen in een kamer die nog in aanbouw is. Een verdieping hoger zijn enkele kamers met bedden en een douche. De lakens zijn zo te zien sinds het festival nog niet gewassen, dus halen we onze slaapzakken tevoorschijn. Voor hij ons heeft verteld wat deze kamer kost, en of het met of zonder ontbijt is, is de oude heer weer vertrokken. En we hebben geen idee waar we hem kunnen vinden.
Dat laatste blijkt geen probleem te zijn. Zodra we het dorp weer ingaan om wat te gaan eten, lopen we al snel tegen meneer Doša aan. Hij wijst ons de weg naar een eetgelegenheid drie straatjes verder. Uit de Servisch-Albanese menukaart maken we op dat er in ieder geval kebab is. Of alles hier bio is, betwijfel ik. Misschien wel halal?

Later ben ik erachter gekomen dat de bewoners van Restelicë (de Albanese naam) of Restelica (de Slavische naam) tot de Gorani behoren, die vooral in het uiterste zuiden van Kosovo wonen (dat er op de landkaart uitziet als een wormvormig aanhangsel) maar ook in negen dorpen net over de grens in Albanië en twee dorpen in Macedonië. Hun taal is een mengeling van Macedonisch, Turks, Bosnisch en Servisch, hun geloof is islamitisch. Vroeger waren de Gorani een van de vele etnische minderheden in Joegoslavië, maar sinds Kosovo zich van Servië heeft afgescheiden, vallen ze tussen wal en schip. In Kosovo spreken ze de verkeerde taal en in Servië hebben ze het verkeerde geloof.

(Een probleem waar ook de uit Kosovo afkomstige familie van Taida Pasić, die van Rita Verdonk haar eindexamen niet in Nederland af mocht leggen, mee te maken had. Taida bleek slimmer te zijn dan Rita. Enkele jaren geleden zag ik haar met een paar studenten staan roken voor de ingang van een Leidse studentensociëteit. Na haar studie is ze als advocaat gaan werken in Amsterdam en New York).

In deze uithoek van Kosovo moeten ouders gokken welk onderwijs het best is voor hun kinderen, het Kosovaarse of het Servische systeem. Beide schoolsystemen zijn te vinden in hetzelfde gebouw (zie hier), maar hanteren een andere taal en gebruiken totaal verschillende geschiedenisboeken. Kosovaarse diploma's worden niet erkend in Servië, Servische diploma's niet in Kosovo.

's Avonds lopen we naar de vijf eeuwen oude stenen brug en langs de 17e-eeuwse Sinan Pasha moskee.

Wanneer we brood gaan halen in een modern deel van Prizren, verandert de stad in een grote bouwput.

Langs smalle straten wordt de ene na de andere flat uit de grond gestampt. Tussen woonblokken van prefab bouwstenen staat een rechte Toren van Pisa te pronken. Het zou goed kunnen dat de architect hier ook nog een prijs mee wint, want zo gaat dat nu eenmaal. In de dorpen waar we gisteren doorheen fietsten, stonden ook veel nieuwe huizen. Kosovo staat bekend als een van de armste landen van Europa, maar vergeleken met Macedonië lijkt Kosovo booming. Misschien komt er veel geld binnen van Kosovaren uit het buitenland. Het kunnen ook strategische investeringen zijn uit China of Saoudi-Arabië. Dat laatste land zou ook wel eens de vele fonkelnieuwe moskeeën in dorpjes als Restelicë gefinancierd kunnen hebben, al worden ook orthodoxe kerken hier hersteld.

In de grauwe winkelstraten uit de Joegoslavische tijd ligt nu een kleurrijke mix van streekproducten en Chinees plastic. Het lukt hier zelfs om een huisstofmijtdicht kussensloop te kopen (enkele dagen terug heb ik mijn vorige anti-allergene sloop in een hotelkamer laten liggen).

Nu we de bergen voorlopig uit zijn, fietsen we veel langs lintbebouwing en door rommelige dorpen. Het valt niet mee om hier een goede picknickplek te vinden. De bermen zijn vies en parken met bankjes zien we nergens. Café's met terrassen hebben minder goed eten dan wij in Prizren hebben gekocht en zijn vaak rokerig en lawaaiïg. Uiteindelijk vinden we een verlaten schoolplein met een bankje voordat de hongerklop serieus wordt.

Een vrouw roept ons vanuit een passerende auto iets toe. Ze wil weten waar we vandaan komen en of we Engels spreken. Ze wil graag dat haar zoontje een gesprek met ons voert, maar het jongetje is minder enthousiast dan zijn moeder.
"Op school krijgt hij al les in Engels", vertelt de moeder.
"Do you speak English?", vraagt Corrie.
"Yes", stamelt de jongen verlegen. "Bye bye!"
We verlossen het kind uit zijn ongemakkelijke situatie, geven een compliment aan de trotse moeder en fietsen weer verder.

Met de rust op de wegen is het 's middags gedaan. Er gaat geen minuut voorbij zonder dat er een auto voorbijkomt, terwijl we niet op een grote weg fietsen. In Lukinaj vinden we de oorzaak van de drukte. Het is hier kermis. De hoofdstraat is er volledig verstopt met mensen en auto's.

Wanneer we weer willen fietsen, blijkt Corrie een lekke achterband te hebben. Nu wordt de sfeer minder ontspannen, want banden plak ik het liefst op stille plekken zonder pottenkijkers. Uiteindelijk vinden we een koel en rustig plekje in de schaduw van een schuur, waar ik de band kan onderzoeken en repareren. In het karkas van de nog nieuwe Almotion tref ik een doorntje aan, dat de binnenband al op verschillende plekken heeft beschadigd. Steeds vaker hoor ik van fietsers dat ze deze banden tubeless gebruiken en dat lekjes dan vanzelf worden gedicht door een vloeistof. Iets zegt me dat zo'n doorn ook dan verwijderd moet worden om te voorkomen dat het lek steeds weer opnieuw geperforeerd wordt.

In Rogovë treffen we weer een oorlogsmonument aan. Een minibus vol kogelgaten herinnert aan een bloedbad dat hier op 29 januari 1999 werd aangericht door de Servische politie (zie hier). Op de achterkant van het busje zit nog een sticker met de landcode YU van Joegoslavië.

Tegen de avond wacht ons nog een pittig klimmetje op een onverwacht slechte grindweg. Het levert uiteindelijk wel een mooi uitzicht op. De laatste kilometers zit het weer mee. Met de wind in de rug fietsen we naar Gjakovë.

Dat laatste is niet zo gek, want een steenworp verder zie ik de UÇK-vlag wapperen naast de Amerikaanse. In Joegoslavië was dat ondenkbaar geweest.

Een aanplakbord getuigt van opkomend consumentisme. Een verkiezingsposter verdwijnt symbolisch onder de reclame, al heeft een advertentie voor 'Made in Kosovo' pistache ook een onmiskenbaar 'Make Kosovo great" gehalte.

Hoe bijzonder Gjakovë voor ons ook mag zijn, een hotel noemt men hier liever naar een bekendere stad in een ver exotisch land.

Bij het uitchecken vraagt Corrie ons wasgoed terug. In normale landen zouden we de was op de camping hebben gedaan of naar een wasserette zijn gegaan. In Kosovo zijn echter geen campings en wasserettes hebben we hier ook nog niet gezien. Dus hebben we de was hier door het hotel laten doen. Corrie verheugt zich al op kleren die voor het eerst sinds weken weer eens goed schoon zijn en lekker ruiken.
"Dat is me wel een paar tientjes waard", zegt ze. Het resultaat valt echter vies tegen. Alle gewassen kledingstukken ruiken naar sigarettenrook. De waslijn bevindt zich hier blijkbaar in een ruimte waar stevig wordt gepaft. Corrie zegt er wat van, maar men lijkt de klacht hier niet te begrijpen. Zelfs ontbijten doet men hier bij voorkeur in rokerige zaaltjes met harde muziek. Wel waren de hotelkamers die we tot nu toe hebben gehad, altijd rookvrij. Al moest ik soms het raam sluiten omdat er anders weer rook vanaf de straat naar binnen kwam. Het doet me denken aan mijn jeugd in de jaren 60 en 70, toen er nog werkelijk overal gerookt werd; zelfs tijdens de les door mijn leraren, die geacht werden een goed voorbeeld te geven. Ze kenden de feiten wel, maar waren verslaafd en hadden een hekel aan degenen die hun 'vrijheid' aan banden wilden leggen. Zoals je ook in Nederland vandaag de dag op z'n minst 'ongezellig' wordt gevonden wanneer je 'levensgenieters' lastig valt met de vervelende kanten van hun overmatige alcohol-, pillen-, diesel-, vlees- of kerosinegebruik.

Het klamme en heiïge weer van de laatste weken is vandaag voorbij. Bergketens steken nu kraakhelder af tegen de horizon. Zodra we de Albanië weer binnenrijden, doemen de Albanese Alpen op. De grenspassage gaat nu wat vlotter dan de eerste keer dat we Albanië inreden.

Op een mooie rustige asfaltweg vliegen de kilometers voorbij. In Bujan is de kunst-en-kitschtuin van restaurant annex camperplek Avdi Rexha een prachtplek voor een lange theepauze.

Dan gaat de weg flink stijgen, terwijl de rivier omlaag blijft stromen, met als resultaat een mooi uitzicht over de Valbonëkloof.

Langs de weg aan de kant van de afgrond herinnert een bord aan twee mannen die hier twintig jaar geleden zijn omgekomen. Hoewel we niet meer in Kosovo zijn, staat ook hier de UÇK op vermeld. Het bord vermeld verder, volgens Google Translate: 'Met dit land waren de martelaren van de natie belast met de plicht'.
De datum, 16 juli 1998, geeft meer aanknopingspunten. In een krantenartikel uit dezelfde periode is te lezen: 'Noord-Albanië wordt overstroomd door vluchtelingen, en het UÇK gebruikt het gebied als springplank voor massa-infiltraties en wapensmokkel - hetgeen de Serviërs tot beschietingen op Albanees grondgebied en grensschendingen provoceert.
De Serviërs beschuldigen Tirana van steun aan het UÇK in het noorden. De werkelijkheid is dat Tirana nooit enige greep heeft gehad op wat zich in het noorden van Albanië afspeelt. Noord-Albanië is een niemandsland. [...] In dit onherbergzame, straatarme gebied van bloedvetes en eeuwenoude eigen wetten en regels, dit gebied van clans en stammen, heerst anarchie. Clanleiders, bandieten, smokkelaars, corrupte lokale leiders en krijgsheren komen er alleen op voor zichzelf, de eigen clan, het eigen dal en het eigen dorp. Zo is het altijd geweest en zo is het nog. Zelfs een stad als Shkodër, waar negentig procent van de bevolking werkloos is en waar men uitsluitend leeft van smokkel naar Montenegro, onttrekt zich geheel aan de controle van de regering. Het Albanese leger kan de grens niet beschermen tegen de Serviërs die hem schenden, noch tegen het UÇK dat doet of die grens niet bestaat en dat Noord-Albanië als veilig toevluchtsoord, schakel in de wapensmokkel en trainingsgebied gebruikt.'

Ik neem me voor om 'De herberg met het hoefijzer' van A. den Doolaard, dat zich in deze contreien afspeelde, te gaan lezen.

Ook hier staan monumenten ter nagedachtenis van onfortuinlijke reizigers. Voor Zef Gjok Ahi was eerst een simpel houten kruis neergezet. Later is daar een robuuster exemplaar van graniet bijgekomen.