Met fietsen in de trein naar Spanje

Bij afstanden boven de 100 km kost dit in MD-treinen € 3 per (ongedemonteerde) fiets. Blijft het bedrag op € 0 staan terwijl de reisafstand groter dan 100 km is, dan kunnen er alleen verpakte en gedemonteerde fietsen mee. (Bij intercity- en andere snelle treinen kunnen soms ook 'bikes' toegevoegd worden, maar blijft de prijs op € 0 staan: dit zijn dan reserveringen voor gedemonteerde fietsen). Sporadisch komt dit ook bij MD-treinen voor (bijvoorbeeld dieseltreinen). Wil je zeker weten of een ongedemonteerde fiets mee kan op een traject dat korter is dan 100 km, check dan of een fietsreservering in dezelfde trein € 3 gaat kosten bij een langere afstand. Verschijnen er helemaal geen 'bikes' (en wel 'pets'), dan mogen er geen fietsen mee of zijn de fietsplekken reeds bezet. In het fietsseizoen zal dat meer dan eens het geval zijn, aangezien er in MD-materieel slechts 3 fietsplaatsen zijn.

Soms staat er geen prijs, maar 'full' achter een trein; zelfs al enkele weken voordat die trein gaat rijden, met name in weekends. Dan zijn alle zitplekken al geclaimd, vooral door reizigers die gebruik maken van een nieuwe regeling voor frequente treinreizigers (zie hier), waarmee gratis in regionale treinen kan worden gereisd als dat minimaal een x aantal keren binnen een bepaalde periode gebeurt. (Om aan dat minimale aantal te komen, plannen Spaanse treinreizigers nu veel meer reizen dan ze van plan zijn te maken. Inmiddels staat daar wel een sanctie op: blijft een gereserveerde zitplaats leeg, dan verliest de persoon die deze plek gratis geboekt had, gedurende een maand het recht op gratis reizen.)

In de winter van 2024 is het ons met moeite gelukt om fietsplekken te reserveren in verschillende MD-treinen tussen San Sebastian in Baskenland en Jaen in Andalusië. Online kregen we steeds een foutmelding in de allerlaatste fase van het afrekenen per creditcard. Het bleek dat betalingen met creditcards dubbel gecheckt worden met een sms-berichtje, dat een code bevat waarvan de ontvangst bevestigd moet worden. Helaas komt dat sms'je alleen binnen bij Spaanse mobiele nummers (zie ook deze site). Uiteindelijk lukte het ons de tickets en fietsplekken telefonisch te boeken (in het Engels), omdat bij telefonisch boeken de benodigde code ook per email ontvangen kan worden.

Anders dan treintickets, die ook bij andere aanbieders geboekt kunnen worden (waar zonder problemen afgerekend kan worden), zijn fietsreserveringen alleen bij Renfe te regelen. Bij andere aanbieders (zoals Trainline; zie hier) doorloop je hetzelfde boekingsmenu als bij Renfe, maar verschijnt bij 'extras' wel de optie 'pets', maar geen 'bikes'.

Uiteindelijk is ons plan om in 4 dagen van Leiden naar Jaen te reizen, met overnachtingen in Parijs, San Sebastian en Madrid. In feite een leuke stedentrip voorafgaand aan een fietsreis van 2000 km in 7 weken.



Verslag van de gemaakte reis
Op 5 maart willen we Parijs bereikt hebben. Daar hebben we een hotel geboekt op een steenworp afstand van het Gare Montparnasse, vanwaar we op 6 maart met een gereserveerde TGV verder naar Hendaye willen reizen. Enkele dagen voor ons vertrek check ik nog even de reisplanners. Vanaf 5 maart blijken er wegens werk aan het spoor geen treinen te rijden tussen Den Haag en Schiedam. Dus zullen we via Schiphol moeten reizen, om daar op de intercity naar Antwerpen te stappen. Die is altijd al druk en zal nu extra druk zijn. Bovendien zijn de intercity-direct-treinen van Schiphol naar Rotterdam berucht vanwege storingen en vertragingen. Het wordt sowieso een lange reis naar Parijs, waar we ook nog een flink stuk door de stad moeten fietsen. Dat doen we het liefst bij daglicht en voordat de avondspits daar losbarst.



Daarom vertrekken al op 4 maart vroeg in de avond uit Leiden en lassen we een extra overnachting in Antwerpen in.





Alleen al het Centraal Station van Antwerpen is een lange reis waard. Corrie was hier lang niet geweest en grijpt haar smartphone om de fraaie architectuur en een al even fotogenieke dame vast te leggen. Deze had perfect gepast in een serie foto's die ik lang geleden als Fotoacademiestudent maakte over 'Het Antwerpen van Guido Belcanto'.



Vanaf Antwerpen gaat een rechtstreekse intercitytrein naar Lille. Deze is gekoppeld aan een veel langere trein met eindbestemming Poperinge, die in Kortrijk wordt afgekoppeld. De fietsen mogen in een gangpad naast een afsluitbare cabine met twee fietshaken staan. Zodra de conducteur hoort dat we naar Lille willen, mogen de fietsen in de cabine, die hij vervolgens vergrendelt. 'Tussen Kortrijk en Lille reizen regelmatig wel eens fietsendieven mee' , vertelt hij.



Op station Lille-Flandres moeten we langer dan een uur wachten op de trein naar Amiens. Een knalgele vrouw vrolijkt sinds enkele jaren het stationsplein op. Een paar honderd meter verder is een pleintje met een koffiebar, waar we goed zicht op de fietsen hebben.





In een beste wel snelle regionale trein (TER met een maximale snelheid van 160 km/uur), die lang niet op elk station stopt, rijden we naar Amiens. Voor de fietsen zijn er zes haken aangebracht. Deze trein stond ruim voor vertrek al klaar op station Lille-Flandres. Zodra het juiste perron werd aangekondigd, liepen we gelijk naar de toen nog bijna lege trein.



Het station van Amiens bestaat uit twee delen; spoor 1 tot en met 7 liggen aan doorgaande sporen, waarover treinen zowel naar het oosten (richting Lille, Parijs of Laon) als naar het westen (richting Rouen of Boulogne) kunnen rijden. De overige sporen, 8 tot en met 12, vormen een kopstation, dat alleen voor treinen uit het oosten te bereiken is. De perrons van de sporen 7 tot en met 12 zijn gelijkvloers met elkaar verbonden; om vanaf die perrons spoor 1 tot en met 5 te bereiken, moet je een voetbrug over, die met roltrappen en een lift te bereiken is. (Oplettende lezers zullen gemerkt hebben dat spoor 6 ontbreekt. Dat was ooit een inhaalspoor dat in de jaren '50 is opgeofferd om het perron langs spoor 7 breder te kunnen maken.) Ook spoor 1 heeft een lift; spoor 2 en 3 hebben een roltrap die meestal naar boven gaat. Je hebt echt pech als je aankomt op spoor 4 of 5, want die perrons zijn alleen met een hoge vaste trap te bereiken (gelukkig wel met een fietsgoot), tenzij het stationspersoneel een gelijkvloerse spoorovergang open wil zetten.



Amiens kampt vaak met vertragingen. Zo ook vandaag. Nadat we met onze fietsen van de vaste trap naar spoor 2 zijn gestuiterd, worden we eerst onthaald door vier conducteurs die alle kaartjes scannen. Dan wordt omgeroepen dat onze trein 'cinquante minutes retard' is. Inmiddels geven ook de borden 50 minuten vertraging aan. Zuchtend keren we om naar de steile trap met fietsgoot om boven in de stationshal wat eten te halen. Net als de rest van het station is dit een staaltje van functioneel brutalisme uit de na-oorlogse jaren met enkele minimalistische winkeltjes en snackbars.



Gelukkig arriveert na 50 minuten inderdaad onze trein naar Parijs. Nog voor de avondspits stappen we uit op het Gare du Nord.





Nu rest ons nog 7 km fietsen door het hart van Parijs. Gelukkig zijn er fietspaden langs de drukste boulevards, maar die worden ook benut door racende fietskoeriers en kortparkerende bestelwagens. Bij de Notre-Dame stappen we even af. Er staat nu nog een schutting voor, maar in de zomer zou de restauratie al klaar moeten zijn.





In een rustige straat dichtbij het Gare Montparnasse hebben we een kamer geboekt in een hotel met een binnenplaats, waar we onze fietsen kunnen stallen.

Op 6 maart reizen we verder met een hogesnelheidstrein (TGV) die over een paar fietsplekken beschikt. Deze hebben we enkele weken terug gereserveerd.





Het is goed dat we niet heel vroeg vertrekken, want het kost nog best veel tijd om de juiste ingang van het station te vinden. Een kwartier voor vertrek wordt het perron aangekondigd waar de TGV naar Hendaye zal vertrekken. Snel brengen we de fietsen naar de juiste wagon. Achter ons komen nog veel meer reizigers aanlopen en even later is de trein bomvol. Als we er eerder dan in Hendaye uit hadden gemoeten, was het een hele uitdaging geweest om onze fietsen en tassen naar de uitgang te slepen.



Het station van Hendaye ligt vlakbij de Spaanse grens. Dit is ook de plek waar Hitler en Franco met hun gevolg elkaar op 23 oktober 1940 hebben ontmoet. Na gesprekken die zeven uur duurden, was het enige concrete resultaat een geheime overeenkomst waarbij Franco zich ertoe verplichtte op een door hem gekozen datum aan de oorlog deel te nemen, en Hitler slechts vage garanties gaf dat Spanje 'gebieden in Afrika' zou krijgen. Een paar dagen later zei Hitler tegen Mussolini: "Ik heb liever dat drie of vier van mijn eigen tanden worden uitgetrokken dan nog eens met die man te praten!"

Treinen kunnen hier niet verder, omdat de spoorwegen in Spanje vanouds een andere breedte hebben dan in de rest van Europa. Aan de andere kant van de grens ligt breedspoor voor de klassieke Spaanse treinen van Renfe en daarnaast smalspoor voor de boemeltjes van het Baskische Euskotren, waarvan het eindstation bijna naast het Franse station ligt waar we net zijn uitgestapt.





Met Euskotren boemelen wij nu verder. Picto's op de treindeuren geven aan waar de fietsplaatsen zijn.





Exotische stationsnamen schieten voorbij op weg naar San Sebastian, dat in het Baskisch Donostia heet.
We stappen uit op station Amara, het kopstation van Euskotren. Voor de Media-Distanciatrein naar Madrid moeten we de volgende dag op het hoofdstation met breedspoor van Renfe zijn.





De hele avond en ochtend brengen we door in en om de sfeervolle binnenstad van San Sebastian.





Op 7 maart nemen we de media-distanciatrein van San Sebastian naar Madrid, die maar enkele malen per dag rijdt.



Op de buitendeur is aangegeven waar de fietsplaatsen zijn. Dit blijken drie haken te zijn.





We overnachten in een fietsvriendelijk hotel naast station Principe Pio, waar onze trein 's avonds arriveert. De volgende ochtend, op 8 maart, fietsen we dwars door Madrid naar station Atocha. Onderweg passeren we diverse monumentale gebouwen, zoals het Koninklijk Paleis.



Het oorspronkelijke plan was om van Madrid een rechtstreekse trein naar Jaen te nemen. Op de door ons gewenste dagen bleken die echter geen alle nog zitplaatsen te hebben. En voor media-distancia-treinen is een zitplaatsreservering verplicht. Vermoedelijk waren al deze treinen al volgeboekt door reizigers die gebruik willen maken van een nieuwe regeling voor frequente treinreizigers (zie hier), waarmee gratis in regionale treinen kan worden gereisd als dat minimaal een x aantal keren binnen een bepaalde periode gebeurt. Een deel van die geboekte reizen wordt uiteindelijk niet gemaakt. Daardoor worden anderen, die kort voor hun reis geen plaats meer kunnen bemachtigen,de auto ingejaagd.

Het was wel mogelijk om met een andere media-distancia-trein, die niet naar Jaen rijdt, Alcazar de San Juan te bereiken. En daarvandaan waren er nog stoelen vrij in de treinen naar Jaen. Daarom hebben we nu een extra overnachting in Alcazar de San Juan en zullen we een dag later dan gepland aankomen in Jaen.





Nadat we bij Atocha zijn aangekomen, blokkeert een robuuste schutting de toegang tot het station. Gelukkig hebben nog tijd genoeg om een ingang te vinden die wel toegankelijk is. Binnen staan we eerst in de monumentale hal met winkels en terrassen.





Een niveau lager is de wachtruimte voor de media-distancia-treinen. Het contrast met de mooie hal boven is enorm: hier wil je niet dood gevonden worden. Voor de trein die wij moeten halen, met eindbestemming Ciudad Real, is  nog geen vertrekspoor bekend. Het tijdstip dat deze trein had moeten vertrekken, verstrijkt zonder dat er iets op de schermen gebeurt. Andere reizigers die ook op deze trein wachten, kijken onafgebroken op hun smartphones.



Na een tijdje wordt er iets omgeroepen en verschijnt toch nog een vertrekspoor op de beeldschermen. De trein kan nu elk moment komen. We gaan niet meer op zoek naar een lift, maar sluiten ons aan bij de menigte die zich naar de roltrap beweegt.



Vroeg in de middag bereiken we Alcazar de San Juan, waar we een hotelkamer hebben geboekt. Het stadje zelf is niet heel bijzonder, maar de omgeving is een extra overnachting wel waard. We fietsen naar een lagune waar we flamingo's spotten en beklimmen een heuvel met een rijtje don-quichot-molens.







Op 9 maart staan we weer op het station van Alcazar de San Juan. Eerst wachten we in de mooie verwarmde stationshal. Tien minuten voordat onze trein zal komen, gaan we naar het perron. Aan de andere kant van hetzelfde perron staat al een trein te wachten en we hopen dat die naar Jaen ook snel zal komen.
Opeens ga ik twijfelen of we wel op het juiste perron staan. Het is even zoeken naar een perronnummer, maar dan zie ik 'Via 1' op een bord staan. "Via 1? We moeten op Via 3 zijn!" We rennen naar de trein die al die tijd al staat te wachten en kunnen nog net op tijd met onze fietsen naar binnen glippen. Enkele uren later zijn we dan toch in Jaen!





In Jaen vallen de maartse buien nog met bakken uit de hemel, maar op de dagen die volgen, wordt het snel warmer. In korte fietsbroek en t-shirt fietsen we naar Cordoba. Einddoel is Bilbao, waar we op 30 april op de boot naar Portsmouth stappen. Het was puzzelen om de juiste treinen te vinden en te boeken, maar de treinreis zelf was uiteindelijk al een vakantie op zich.